Behoud van werk voor mensen met een licht verstandelijke beperking: wat is daarvoor nodig?

Het onderzoek is bedoeld om de coaches te helpen om eventuele belemmeringen vroegtijdig in beeld te hebben en oplossingen gezamenlijk te realiseren. Projectmanager IPS Gabe de Vries en jobcoaches Jeanne Arts en Danique ten Pas hebben meer dan 50 veel voorkomende belemmeringen in beeld gebracht, vanuit zowel het perspectief van professionals als van cliënten. Deze belemmeringen zijn vervolgens onderverdeeld in 6 clusters.

De meest veelvoorkomende belemmeringen bij het behouden van werk en hoe ermee om te gaan

1) Het werk past onvoldoende bij de cliënt;
Het komt nogal eens voor dat het werk niet aansluit bij de wensen van de cliënt of dat voor de cliënt niet precies duidelijk is wat hij moet doen en hoe hij dat moet doen. Soms is de cliënt zelf niet duidelijk over wat hij graag wil; doet hij werk wat anderen graag willen dat hij doet of komt datgene wat de cliënt zegt niet overeen met hoe het werkelijk gaat?
Advies: Werk de eerste dagen in ieder geval een paar uur mee met de cliënt. Alleen dan komt boven tafel hoe het écht gaat.

2) De cliënt heeft een onvoldoende steunende thuissituatie;
Een stressvolle thuissituatie, een thuissituatie die onvoldoende ondersteuning biedt of een thuissituatie waarin niet het goede voorbeeld wordt gegeven. Werken is voor veel cliënten al stressvol. Meer stress kan er dan even niet bij.
Advies: Opvallend is dat er vaak behoefte is aan praktische ondersteuning, bijvoorbeeld weten hoe je op je werk moet komen, hulp bij het organiseren van de dag of behoefte aan de vraag: “Hoe was je dag?”. Vooral deze vraag is van belang, omdat het cliënten helpt om problemen op te lossen en de volgende dag weer een frisse start te maken. Het bespreken van de dag wil in gezinnen nog wel eens ontbreken, maar dat kan ook gelden voor woonlocaties van zorginstellingen.

3) De werkgever biedt onvoldoende ondersteuning op het werk;
Een werkgever die een cliënt overvraagt, géén klik heeft met de cliënt of een negatieve werksfeer. Een werkgever die een cliënt overvraagt heeft vaak onvoldoende zicht op wat een cliënt kan. Cliënten kunnen zich verbaal beter uiten dan wat ze feitelijk aankunnen. Een algemene, goed bedoelde opmerking als: ”Kijk maar hoe het gaat”, kan de cliënt veel stress opleveren. Er is vaak behoefte aan duidelijke opdrachten, maar ook aan duidelijke, en vooral positieve, terugkoppeling. Dit stimuleert de mate van zelfvertrouwen van de cliënt.
Advies: Ook hier geldt dat het belangrijk is dat een IPScoach meewerkt op de werkvloer. Alleen op deze manier krijgt hij goed zicht op wat een cliënt wél en niet kan, zodat hij een werkgever optimaal kan voorlichten. Wekelijks een voorgangsgesprek tussen werkgever en cliënt en hier echt even voor gaan zitten, is noodzakelijk. Een belangrijke taak van een IPScoach is om dit direct bij aanvang van een dienstverband te organiseren.

4) De jobcoach sluit onvoldoende aan bij de ondersteuningsbehoefte van de cliënt;
(On)bereikbaarheid van de IPScoach, onvoldoende rekening houden met de wensen (en mogelijkheden) van de cliënt en zorgen voor onvoldoende afstemming tussen de betrokken partijen. Goed bereikbaar zijn betekent voor cliënten vaak dagelijks of zelfs binnen een uur bereikbaar zijn. Voor cliënten kan de spanning snel oplopen. Het is voor hen lastig om een probleem even te “parkeren”.
Advies: Even horen hoe het gegaan is door app- of telefonisch contact, werkt hierin uitstekend. De problemen zijn vaak niet groot, maar directe aandacht is wel nodig om ze ook klein te houden. Een goede afstemming is noodzakelijk, omdat het voor een cliënt moeilijk is om te bepalen hoe om te gaan met verschillende adviezen.

5) De cliënt beheerst onvoldoende de werknemersvaardigheden;
Woede-uitbarstingen, niet op tijd komen, onrealistisch zelfbeeld, verslavingsproblemen, psychische problemen en last van té veel prikkels op het werk. Vaak wordt gedacht dat cliënten er in dat geval nog niet aan toe zijn om een betaalde baan aan te kunnen. Veelal is er echter sprake van overschatting door de cliënt, maar ook door de omgeving.
Advies: Een vuistregel zou kunnen zijn om ervan uit te gaan dat de vaardigheden van de cliënt passend zijn voor iemand van de basisschool leeftijd. Dit voorkomt spanning als gevolg van overvraging..

6) De cliënt voelt zich op het werk onvoldoende gesteund en gezien.
Zich niet gezien en gehoord voelen, onbegrepen voelen en té veel op de tenen moeten lopen. De meeste cliënten voelen zich snel buitengesloten, vaak hebben ze dit in hun leven al meerdere keren ervaren.
Advies: Echt persoonlijke aandacht is nodig. Het kan lastig zijn om het ‘gezien voelen’ bespreekbaar te maken tussen cliënt en werkgever. Als IPS/jobcoach kan het verleidelijk zijn om partij te kiezen voor ofwel de cliënt ofwel de werkgever. Van belang is om cliënt en werkgever te verleiden vanuit twee verschillende perspectieven naar de situatie te kijken. Dit kan een eerste stap zijn om opnieuw de verbinding met elkaar aan te gaan.

Iedereen vindt het fijn om zich welkom en gewaardeerd te voelen op werk
Over het algemeen geldt dat wat van belang is voor cliënten met een LVB, voor iedereen geldt: Iedereen vindt het fijn als iemand je op het werk welkom heet en als je wordt verteld wat je goed hebt gedaan. Voor cliënten is dit echter extra belangrijk, zij zijn vaak meer afhankelijk van een goede arbeidshygiëne.

Checklist voor jobcoaches
Van de uitkomsten van dit onderzoek wordt een checklist gemaakt waarmee een jobcoach met de verschillende partijen (cliënt, werkgever, woonbegeleiders en netwerk) in gesprek kan gaan om eventuele belemmeringen tijdig in kaart te brengen. Het hele onderzoek is onlangs gepubliceerd in “Tijdschrift LVB Onderzoek en Praktijk”. Het uitgebreide onderzoeksverslag is op te vragen bij één van de auteurs.